Koninklijke Marechaussee
Rijkswapenschilden.

Op 16 maart 1815 vaardigde Koning Willem I het Koninklijk besluit nr. 71 uit waarin het Rijkswapen wordt beschreven. Dit werd tevens het Koninkrijkswapen.  Dit Wapenschild diende ter vervanging van het eerder door hem als soeverein vorst ingestelde wapen van 2 december 1813.

Delfzijl.

Dit Nederlandse Koninklijke wapen is gebaseerd op het wapen van Nassau. Een gouden leeuw op een blauw veld met gouden blokjes. Er is gekozen voor de afbeelding van de leeuw als het Nederlands symbool. De kroon spreekt voor zich. Het zwaard en de pijlen ontlenen zich waarschijnlijk aan afbeeldingen op vroegere wapenschilden.
Op de meeste Rijkswapenschilden wordt dan ook de leeuw afgebeeld. We spreken daarom ook dikwijls van de Nederlandse leeuw.

De bundel pijlen, het zwaard en de kroon in de poot van de leeuw verschijnen In het begin van de 17^de eeuw ook op munten. De pijlbundel is een symbool van eendracht. Eerst bestond de bundel uit 17 pijlen, verwijzend naar de 17 Nederlanden, later werden het er zeven in verband met de afgesplitste Noordelijke gewesten die zich in de republiek verenigden.

Het zwaard is een zinnebeeld van het recht. Twee gekroonde leeuwen die elkaar aankijken als schildhouders en een kroon op het schild. Uit dit koninkrijkswapen moeten ook de Rijkswapenschilden van de Koninklijke Marechaussee zijn ontstaan. Sommige uitvoeringen hebben gekroonde, andere weer ongekroonde leeuwen.

Onder het schild de wapenspreuk "Je maintiendrai"

Het Rijkswapen van de brigade Borger.
(uit Levend Verleden nummer 3 - 2014 van de Historische vereniging De Smilde.)

Wapenborden van ijzer

Tot de bekendste negentiende-eeuwse gieterijen behoren de firma’s L.J. Enthoven enCo en de Wed. A. Sterkman en Zn. Ofwel " De Prins van Oranje" genaamd, beide te ’s Gravenhage en de Koninklijke Stoomfabriek in Zink en andere metalen " F.W.Braat" 

Deze ondernemingen hadden in de tweede helft van de negentiende eeuw een groot aandeel in de productie van onder meer wapenborden in handen, niet enkel voor Hofleveranciers maar ook voor de diverse overheidsinstellingen, zoals de Koninklijke Marechaussee, Post-en Telegraafkantoren en de Belastingen en Douane. Het tolschild van o.a. het Tolhuis te Ellecom was dus eigendom van laatstgenoemde.

Later waren vooral de gieterijen Ubbink uit Doesburg en Metaalgieterij " Holland" te Amsterdam actief met het vervaardigen van dergelijke wapenborden.

Bij deze firma’s kon men dan wapenborden bestellen, .

 

Tot slot het kleurenschema voor het voormalige en het huidige rijks-en koninklijk wapen;

Volgens Soeverein Besluit 14 jan. 1814, no 133, zoals gewijzigd bij K.B. 24 aug. 1815 no. 71 en 24 juni 1816, no.77.

 

Het wapenschild

Schild blauw (azuur)

Blokjes goud

Leeuw goud

Kroon goud (Koninklijke kroon)

Uitvoering gelijk aan

"kroon op het wapenschild’

tong rood

nagels goud

zwaard zilver met gouden gevest

pijlen zilver met gouden punten

lint goud

 

Opmerking: De uitvoering van de rijkswapenborden op grond van deze richtlijnen is altijd gebaseerd geweest op de persoonlijke opvattingen van de schilder, zodat kleurverschillen nog al eens voorkomen.

Rijkswapen boven de deur van de oude kazerne te Budel.

Het vooroorlogse Rijkswapen boven de deur van de kazerne te Strijbeek.

Dezelfde ingang kazerne Strijbeek.
Dit is mogelijk een Rijkswapenbord tijdens de WOII. Het "Koninklijke" is hier verdwenen.


Boven de deur van de voormalige marechausseekazerne Loosduinen aan de Leijweg te 's-Gravenhage prijkt nog steeds het Rijkswapen.
(foto van Fred Lodewijks)*

 Ergens in de jaren '80.  De toenmalige Divisiecommandant vond dat het wapenschild van brigade Wezep niet meer de juiste kleuren vertoonde. Maar ja, hoe krijg je dat loeizware ding heel naar beneden? Gelukkig bracht de takeldoos van 11 Geniebataljon uitkomst. Sinds die tijd vertoonde het brede pad van straat naar voordeur 2 mooie rijsporen.
(foto van Henry vd Hoven)

Rijkswapenschild marechausseekazerne Nijkerk.
(foto van Harry Munninksma)

Het fraaie gerestaureerde van de brigade Havelte binnen het gebouw.
(foto van Gerrit Storteboom)

Op marktplaats kom je soms wapenschilden tegen in de verkoop. Van dit ontbreekt de kroon.

Laatste gevonden marechausseesporen in eigen verzameling.